Na današnji dan prije 85 godina u Subotici je rođen svjetski prepoznat i višestruko nagrađivan jugoslovenski književnik Danilo Kiš.

Foto: Printscreen/novosti.rs

U mješovitom braku mađarskog Jevrejina Eduarda Kiša i Crnogorke Milice Dragićević 22. februara 1935. godine rođen je dječak čije ime će generacije decenijama kasnije dobro pamtiti.

Rani život Danila Kiša odredilo je njegovo porijeklo, u kontekstu ratnih dešavanja u Evropi između velikih ratova i za vrijeme Drugog svjetskog rata.

Najranija sjećanja su ga vezivala za Novi Sad, u koji njegova porodica prelazi kada je Kiš bio star svega dvije godine. Tu polazi u školu i završava prvi razred, a u Uspenjskoj crkvi biva kršten po pravoslavnim običajima, kao jedan pokušaj zaštite od odmazde zbog svog jevrejskog porijekla.

On školovanje nastavlja u mjestu rođenja svog oca u Mađarskoj koja neko vrijeme postaje prebivalište porodice Kiš.

Njegov otac bio je sproveden od tadašnjeg režima u najveći i najozloglašeniji nacistički koncentracioni logor — Aušvic.

Ova porodična tragedija porodicu dovodi u Cetinje kod brata Milice Dragićević. Ovdje Danilo Kiš završava gimnaziju, poslije čega se uputio na studije u Beograd.

Dvije godine poslije smrti njegove majke, objavljena je prva Kišova pjesma “Oproštaj sa majkom”.

Još kao srednjoškolac počeo je da piše svoje, i prevodi mađarske, ruske i francuske pjesnike. Na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu usmjerio se na odsek za Istoriju svjetske književnosti sa teorijom književnosti gdje je diplomirao 1958. godine.

Za vrijeme postdiplomskih studija bio je u uredništvu uglednog časopisa Vidici, a ubrzo potom čitaoci su imali priliku da se upoznaju sa Kišovim stvaralaštvom kroz dva romana, Mansarda i Psalam 44.

Do 1973. godine je bio lektor na Univerzitetu u Strazburu. Bavi se i prevodilačkim poslovima, gdje je dao svoj doprinos u prevođenju sa francuskog na srpsko-hrvatski jezik.

Publici najpoznatiji naslovi iz pera Danila Kiša jesu Enciklopedija mrtvih i Grobnica Borisa Davidoviča. Zbirka pripovjedaka Enciklopedija mrtvih je ponijela osamdesetih dva značajna priznanja, Andrićevu i Skender Kulenović nagradu, dok je za zbirku Grobnice Borisa Davidovića 77. dobio nagradu Ivan Goran Kovačić.

Citati:

Gaji sumnju u vladajuće ideologije i prinčeve. Drži se podalje od prinčeva.

Suština čovjeka, crta koja ga odvaja od životinje, jeste svijest o sopstvenoj smrti.

Kad budu svi roktali svojim svinjskim srcima, posljednji koji će još gledati ljudskim očima i osjećati ljudskim srcem biće oni kojima ne bijaše strano iskustvo umjetnosti.

Istoriju pišu pobjednici. Predanja ispreda puk. Književnici fantaziraju. Izvjesna je samo smrt.

Nacionalizam je, prije svega paranoja. Kolektivna i pojedinačna paranoja.

Opasno je naginjati se nad tuđom prazninom, a u pustoj želji da se u njoj, kao na dnu bunara ogleda svoje vlastito lice; jer i to je taština. Taština nad taštinama.

Htio sam da pokažem kako u vrlo različitim epohama postoji nepokretna konstanta. Sveprisutnost ljubavi i smrti.

Ne volim ljude koji se izvlače iz svega kao kišne gliste. Bez ožiljka i bez ogrebotine. Komedijaši.

Nisu opasne sve knjige, opasna je samo jedna.